Het was op een dag in het voorjaar. Ik reed even buiten de stad door het open veld. In het voorstoeltje op de fiets zat een van onze kinderen. Het was in de voorzomer, de dag was kraakhelder. Wind, witte wolken en de zon die op kracht kwam. Ik voelde me heel even gelukkig.
Dat was bijzonder omdat ik mij al maanden ongelukkig voelde. Ik was depressief en was gestopt met werken. Op bepaalde dagen was de wereld zo zwart dat ik liever ’s morgens niet wakker werd. Overdag dacht ik aan de dood. Toen ik op die voorzomerdag me even gelukkig voelde, wist ik niet wat me overkwam.
13th of May 2018
found the way
back
the dark side
was no place
to stay
walking, crawling
in the forest
of black and white
rising, not falling
in the forest
of colours
I’m back.
little spy eye, 70
Dit precies gedateerde gedicht is geschreven door Anna Knobbout. Zij is geboren in 1999 en dus twintig jaar oud. Haar gedicht beschrijft mijn gevoel van toen. Het is haar taal (Engels), het is haar beeldspraak (wandelen in het bos), het is haar datum, maar het is wat ik achteraf zo onthouden heb: ik ben terug. Het duurde wel even voor ik mij langduriger goed voelde, maar dat moment was als de eerste zwaluw: de zomer komt!
Anna Knobbout heeft een bundel gedichten geschreven over haar periode van depressie. Zij vraagt op de achterzijde van de bundel aandacht voor haar leeftijdsgroep: “Every year in the Netherlands alone, 5 percent of teens 12-18 year old are diagnosed with depression.” Dat zijn er vijftig op een school van duizend leerlingen. Zij wil woorden geven aan de breuken en de pijn van deze jongeren. En de weg naar heling. De ondertitel van haar bundel is: to be broken. to be healed. to be cured.
De bundel is uitgevoerd in zwart, wit en grijs. Dat past bij het thema. Anna weet de vorm tot haar instrument te maken. Zij is spaarzaam met leestekens en hoofdletters. Korte zinnen, witregels op de juiste plaats en gebruik maken van de bladruimte om de tekst. Zij koos een rustig lettertype. Goed gedaan. Het kostte me wel een paar weken om de hele bundel te lezen. Dat is langer dan ik normaal nodig heb voor een uitgave poëzie. Ik kon er een of twee lezen en dan had zij mij al aan het denken gezet. Het zal ermee te maken hebben dat ik oude gevoelens bij mijzelf opmerkte. Of terugdacht aan scenes uit die tijd van depressie. Ik moest ook wennen aan het Engels. Zij schrijft eenvoudig en toegankelijk en toch zat ik eerst te vertalen. Niet alle gedichten vind ik sterk. Soms is het niet meer dan een poging een moment in woorden te vangen. Maar soms weet zij een scene te schetsen die het doet:
my love
catching the daylight
through your hair
seeing the world
through your eyes
and when
the night comes
I’ll just hold your hand
and everything will be
okay.
little spy eye, 73
Hulde voor allen die een hand aangeven om vast te houden als je radeloos bent. In de ander, door de ander het licht zien om zo in de nacht van de wanhoop vol te houden. Woorden hoeven er niet veel te zijn om hoop te krijgen. Ook dit gedicht komt uit het slot van de bundel. Anna verdeelde haar serie gedichten in drie delen: the dark (9-34), the middle (35-57) en the light (58-76). Het volgende gedicht staat in deel 1: gevangen in een waas en alles proberen om eruit te komen.
trapped in a haze
try to fight it
try to fight the Urge
the will to give in
the will to give up
try to deny it
the loving
the caring
that’s not fucking possible
try to ask yourself
once again
“what have I become?”
what have I become
someone lying here
couldn’t go on
what have I become
someone trapped in a haze
dazed and confused
through the days
what have I become
a little shadow
falling into the night
trying to get to the light
yet always failing
just more painful
than actual dying
I can’t deal
I can’t cope
no matter
how hard I try
it creeps back up
until
all I see
is
the void.
little spy eye, 23-24
De dichteres maakt veel gebruik van parallellisme: twee zinnen die in verschillende bewoordingen hetzelfde zeggen. Dat is in haar gedichten niet altijd functioneel, maar hier wel. Het kruipt maar steeds weer terug, de snijdende vraag: wat is er van me geworden? Hoe harder ik probeer het onbegrijpelijke en dringende (the Urge, met hoofdletter!) te hanteren hoe hardnekkiger het blijkt. Erger dan echt doodgaan is steeds weer kijken in de grote leegte, the void.
Sterk gedicht.
Het aantal mensen dat gedichten leest is niet groot. De groep die hele bundels aandachtig doorneemt nog kleiner. Dat jongeren jonger dan twintig eenvoudig tot het lezen van gedichten te bewegen zijn, in alle eerlijkheid, dat is niet te verwachten. Maar als er een behoorlijke groep uit ervaring herkennen kan wat Anna Knobbout schrijft, dan is er reden deze bundel bij hen aan te bevelen. Voor die leeftijdsgroep is Engels het probleem niet. Ik hoop dat naast de herkenning van het zwarte, ook de hoop van het grijs en de verwachting van het hemels wit hen zal aanspreken.
Naar aanleiding van: Anna Knobbout, little spy eye. to be broken. to be healed. to be cured. Soest: Boekscout 2019.
