“Ik geloof sterk in spiritualiteit; je kunt contact maken met het spirituele door contact te zoeken met jezelf.” Dit is een citaat van Saya Yasmine Amores uit 2003. Het literaire blad Liter maakte in dat jaar het themanummer: Wie zijn wij? Wie zijn jullie? Het behandelt Nederlandse schrijvers met een niet-Nederlandse achtergrond. Yasmine, geboren in Suriname, wordt daarin geïnterviewd (toen schreef zij onder de pseudoniem Cándani), samen met Mowaffk al-Sawad (uit Irak) en Maba Kudivwila (uit Congo). Ik las het gesprek nog eens terug toen ik het volgende gedicht van Yasmine toegestuurd kreeg. Het is geschreven in 2001 en geeft goed weer wat de dichteres bedoelt.
Ik ben een eenzelvig mens
dat is de beste eigenschap van mij
vanuit dit leven naar een ander
leg ik de afstanden alleen af
ik leef in innig samenzijn met het niets
hoezeer ook ik mij overgeef
stil keer ik terug naar mijzelf
altijd naar mijzelf
ik glimlach tegen mijn dierbaren
houd hun handen vast
luister naar hun verhalen
ik lach, zij beminnen mij
innig houd ik van hen
tranen parelen in onze ogen
wanneer ik mij omkeer
sta ik onaangeraakt —
mijn wereld,- stil en donker
wanneer ik val raak ik de grond niet
zij vragen aan mij
waarom toch – ik zo mijn leven leid
heimelijk verlangend
om een deel van mij te zijn
ik wil mij aan hen geven
in vriendschap
in genegenheid
in liefde
wanneer mijn hart weekt
in onkenbare driften
keer ik terug
naar mijzelf,
altijd naar mij zelf
eenzaam en stil
ik kan enkel liefhebben
en houden van, –
doch, mijn leven kent geen overgave
ik leef in innig samenzijn met het niets
hoezeer ook ik mij overgeef
stil,
keer ik terug naar mijzelf
altijd naar mijzelf
de afstanden van mijn leven
leg ik alleen af
ik ben een eenzelvig mens
eenzaam en onbezocht.
Saya Yasmine Amores
De vormgeving is fraai: de inclusio is sterk gedaan. De opening met ‘afleggen van de afstanden’ komt terug aan het einde. Ook de zin ‘ik leef in een innig samenzijn met het niets’ lezen we weer aan het einde. Het eenzelvig uit de eerste regel staat ook in de een na laatste zin, en krijgt dan de uitleg van ‘eenzaam en onbezocht’.
Daartussenin gaat het over ‘de ander’. Dat is te verwachten. Want hoe eenzelvig je ook bent of je kunt voelen, je leeft als mens nu eenmaal tussen medemensen. Sommigen zijn slechts kennissen, zij bewegen zich aan de oppervlakte van je leven. Anderen zijn je dierbaar en het eenzelvig zijn van de ‘ik’ is voor hen reden voor verdriet: tranen parelen. Dat doet zelfs de ‘ik-persoon iets: tranen parelen in onze ogen. Mensen willen inderdaad een deel van je zijn.
Het springende punt is, lijkt mij, in dit gedicht de zin: ‘wanneer mijn hart weekt/in onkenbare driften’. Dat is immers de reden voor ‘ik’ om naar jezelf terug te keren.
Ik vind het heel treffend: hoe pijnlijk ook voor je geliefden, de diepste driften ken je alleen zelf. De overgave die verder gaat dan liefhebben of houden van, dat vraagt om een volledig door de ander gekend worden tot in je ‘onkenbare driften’.
Wat me raakt, is dat de ‘ik’ van het gedicht dan wel zegt samen te leven met het ‘niets’. Hoe houd je de paradox vol dat je ‘innig samenleeft’ met het ‘niets’? Het valt mij op dat het gedicht een harmonisch geheel is. Het gaat om een fraaie omsluiting van je gedachten. Blijkbaar is het leven wel te doen, ook al heeft de ‘ik’ driften die eigenlijk niet te doorgronden zijn. Toch is het leven leefbaar.
Sterker, er zijn dierbaren en mensen om van te houden in het gedicht. Het diepste gevoel van eenzaamheid kan in het gedicht worden benoemd, maar misschien is de ‘ik’ in de werkelijkheid minder ‘onbezocht’ is dan er staat. De vraag die dit gedicht oproept is: hoeveel durf je of kan je van je diepste gevoelens delen met je naasten?
Naar aanleiding van: Saya Yasmine Amores, Ik ben een eenzelvig mens.
Klik hier voor haar persoonlijke website.
Margreet Hogeterp, “Poëzie is een fantastische religie.” In gesprek met Cándani, Mowaffk al-Sawad en Maba Kudivwila. In: Liter. Christelijk literair tijdschrift. (nummer 29/30, jaargang 6, oktober/december 2003), 69-75.
