Dit is me toch echt te gortig. Ik ben bereid als lezer veel te geloven, maar wat ik nu toch tegenkom: een godsoordeel. Een man loopt rond met oud zeer over zijn broer en als hij de kans krijgt, wil hij dat vergelden. Maar omdat hij een goed mens is, organiseert hij een godsoordeel. Wat zeg ik? Twee keer een godsoordeel!
Wat is een godsoordeel? Je hanteert dan een procedure waarbij er meerdere uitkomsten mogelijk zijn. Omdat je verwacht dat God actief zal ingrijpen in de kwestie, kun je de feitelijke uitkomst benoemen als de duidelijke wil van God. Stel, je hebt verschillende kandidaten. Je laat hen een strootje trekken. Wie het kortste eind trekt, beschouw je als de kandidaat van Gods voorkeur.
Een pijnlijke vorm van godsoordeel was in het verleden de vuurproef: je laat mensen over gloeiende kolen lopen. Helen de brandwonden dan is er sprake van onschuld, zo niet dan is er sprake van schuld. In de Bijbel vind je een waterproef in geval van de verdenking van overspel door een getrouwde vrouw (Numeri 5,11-31).
Het is te bar voor woorden. In de christelijke geloofsgemeenschap houden we het waar nodig op ons oordeel over iemands woord en gedrag. Als je geen schuld bewijzen kunt en iemand ontkent voor God en zijn naaste de schuld te hebben (desnoods onder ede), dan laat je het zo. Het laatste oordeel is niet aan ons.
Maar nu dit: commissaris van politie Aart van Houthem komt in een merkwaardige detective tot de conclusie dat een moordenaar tot twee keer toe een godsoordeel heeft georganiseerd. Het gaat om een boekje dat ik ooit meenam uit de boekenrij van mijn vader: Moord met muziek van W.H. van Eemlandt (1889 – 1955). Mijn vader kocht de uitgave van 1965, maar de eerste druk verscheen in 1954. Ik herinner mij hoe positief mijn vader erover was. Terwijl ik nu verbijsterd het hoofd schud.
Wat is het verhaal? Peter Krasnof is een geniale Russische concertviolist. Als hij in het Amsterdamse Concertgebouw optreedt, valt hij bij binnenkomst van de zaal dood neer. Vergiftigd door cyaankali. Krasnof nam vanuit Moskou een buisje aspirine tabletten mee en daarvan waren er enkele met een dodelijke dosis cyaankali (223). De opzet van de moord ligt in Rusland.
Dat is Van Houthem volstrekt onbekend. Hem wordt duidelijk dat deze Peter Krasnof eigenlijk als Pieter Roode in Amsterdam geboren werd. In 1932 verdween hij plotseling naar Rusland (119). Broer Alfred heeft echter nog een flinke appel met Pieter te schillen. In de reconstructie van Van Houthem laat Alfred vlak voor het concert Piet weglokken uit zijn artiestenkamer. Hij verwisselt in het buisje aspirine een gewone tablet voor een met cyaankali. Hij legt bovendien een rolletje papier neer. Daarop staat in notenschrift een kort muzikaal motief onder de titel Abschied. Omdat de broers vroeger op dergelijke wijze communiceerden kan hij erop rekenen dat Piet de boodschap zal ontcijferen:
“Het is genoeg geweest! Je geeft geen concerten meer, Piet Roode! Wij kennen geen genade. Bereid je er op voor om te sterven, zoals je anderen als honden hebt laten omkomen.” (113, 116).
Pieter keert terug in zijn kamer en neemt een vergiftigde tablet. Als hij sterft, is Alfred intussen weer in de concertzaal en ziet het gebeuren. Het godsoordeel heeft zich voltrokken. God wil dat Pieter zo sterft. Maar Alfred (diep van binnen ‘nobel’ en ‘door en door rechtschapen’ , 166, 209, 214), krijgt wroeging. Dan infecteert hij zichzelf met een levensgevaarlijk virus. Een tweede godsoordeel gevraagd! Een paar dagen later sterft hij daaraan, juist als Van Houthem de puzzel heeft opgelost.
Alfred moest wel, denkt de commissaris:
“Het kan zijn, dat het godsoordeel werkelijk is verlopen, volgens de voorstelling die u er zich van maakte. Dan is de zaak gezond. Maar die zekerheid kan u alleen gegeven worden door een tweede godsdoordeel. Loopt dat in uw voordeel af, dan is u van hogerhand een geloofwaardig teken gegeven, dat u zich niets te verwijten hebt!” (209).
Een godsoordeel, hoe verzint Van Eemlandt het?
Zouden ze het in de jaren vijftig geloofwaardig gevonden hebben?
Naar aanleiding van: W.H. van Eemlandt, Moord met muziek. Utrecht: A.W. Bruna, 1965 (oorspronkelijk 1954). W.H. van Eemlandt is het pseudoniem van Willem Hendrik Haasse, de vader van de beroemde Nederlandse schrijfster Hella Haasse (1918 – 2011).
