De schermen op zwart… en dan? Het kon niet uitblijven of hier moest een roman over verschijnen. Don DeLillo schreef ‘m en hij weet het kort te houden. Het aantal bladzijden is beperkt en dan heeft hij ook nog alle ruimte voor witregels en blanco pagina’s. Dus je bent al snel toe aan de vraag wat ij zou doen als de schermen op zwart gaan.
Ik zou beginnen mijn lief aan te kijken. Dan ga ik toch eerst zelf aan de slag om te kijken of dit technisch mankement verholpen kan worden. Dat lukt niet en dan moet er met meer technisch denkvermogen en met grote standvastigheid geprobeerd worden het licht terug te brengen op het scherm. Totdat de conclusie moet luiden dat er een storing is. Als je dan niet op andere schermen kan checken wat die storing behelst, kan je, eventueel, bij de buren gaan vragen of zij er ook last van hebben. Als dan zou blijken dat dat het geval is, dan overvalt een grote gelatenheid me. Hier is niets anders te doen dan wachten. Het zal verholpen worden, gegarandeerd. Intussen zoek ik een boek, strip of sudoku – want ik moet wel wat te doen hebben.
In De Stilte is het drama nog iets groter en is de uitweg iets verhevener. De maatschappelijke ontwrichting is fors als blijkt dat er een vliegtuig neerstort. Jim Kripps en Tessa Berens zijn na een vakantietrip in Parijs op weg naar de VS en dan gaat het mis. Zij worden verwacht in New York om met hun vrienden Diane Lucas en Max Stenner (en ook nog Einsteinnerd Martin Dekker) te kijken naar de wedstrijd van Super Bowl Sunday 2022. Don DeLillo neemt een dergelijk scenario te baat om de hoofdpersonen in dialoog te brengen over wat er op de achtergrond van zwarte schermen speelt.
De roman eindigt zo: “Max luistert niet. Hij begrijpt niets. Hij zit voor de televisie met zijn handen in zijn nek gevouwen, ellebogen uitgestoken. Hij staart naar het zwarte scherm.” (124) Dat laat licht vallen op de voorgaande passages. Veel actie zit er niet, afgezien wat beschrijvingen van reizen en een vluggertje neuken. De gesprekken, die moeten het doen en dat zijn toch vooral monologen. Het gaat over kosmische invloed, een zonnevlek, over Einstein en andere natuurwetenschappelijkheden, het gaat over Jezus en Rome, religie en de Oppermacht. Maar het zijn nergens ontmoetingen die mensen veranderen en ten slotte zit Max dus simpelweg te staren naar een zwart scherm. Het is weinig bemoedigend. De noodzaak tot reflectie heeft nul opgeleverd. “En de essentie in De stilte is dat het technologisch universum niet langer functioneert, en de mens, deelnemer en slachtoffer, moet zich opnieuw zien uit te vinden,” schreef Rob Schouten in zijn recensie in Trouw (13 februari 2021).
Het akelige is dat van dat uitvinden geen spoor te vinden is.
Naar aanleiding van: Don DeLillo, De stilte. Amsterdam: Ambo/Anthos, 2021. Vertaald uit het Engels door Jan Fastenau, oorspronkelijke titel: The Silence, uitgegeven in 2020.
