Pink Floyd’s Wish you were here is een conceptalbum. De hele plaat gaat over het ontmenselijking en over verlies en afstand. De muziekindustrie maakt van muzikanten producten (Welcome to the Machine). Wie meende vrij te zijn in de wilde jaren zestig bleek slaaf van bazen (Have a Cigar), eer en geld. Je verloor gemakkelijk jezelf aan genot en eer (Shine on You crazy Diamond) en als dat maar vernietigend genoeg was, verloren je vrienden jou. Zo zingen de mannen van Pink Floyd over de breuk met Sid Barrett. En toch: Ik wou dat je (nog) hier was.
De verschillende nummers zijn ingenieus en creatief geschakeld. Wonderlijke geluiden, intrigerende clips. Aan het slot van Have a cigar horen we ineens de muziek van het nummer overgaan in de weergave van een transistorradio. Het lijkt erop dat iemand de frequenties afluistert. Twee stemmen vormen samen een flard van een gesprek:
(Mannenstem) En disciplinair optreden blijft (toch) genadig
(Vrouwenstem) Ja en eh, ik ben het met je eens, Derek, deze sterrenonzin
(Mannenstem) Ja, ja
(Vrouwenstem) Wat is het nu?
(Mannenstem) Ik ben er zeker van
Zijn het de ouders van een popster? Wil de vader dat er streng opgetreden wordt – maar toch ook een beetje genade? Is de vrouw de moeder die instemt en vraagt wat nu? Vader hakt de knoop door. We horen een snipper van Tjaikovski’s Vierde Symphonie. Dan horen we op die radio de eerste tonen van een akoestische gitaar – tot we die in eens in de heldere opname van het volgende nummer horen overgaan.
De titel van het lied komt van het refrein:
Wat wil ik graag dat je hier was.
We zijn slechts twee verloren zielen die in een vissenkom zwemmen, jaar na jaar, rennend over dezelfde oude grond [vertrouwde veld].
Wat hebben we gevonden?
Dezelfde oude angsten.
Ik wou dat je hier was.
Klinkt hier de stem van iemand die z’n vriend verloren heeft? Goed mogelijk. In de teleurstelling van het leven heb je elkaar nodig. Oude angsten zijn minder bedreigend als je die samen in de ogen kijkt. Ik wou dat je hier was. Want de werkelijkheid lijkt op een zwemmen in een vissenkom. Als twee verloren zielen. De eerste strofe is onderdeel van het gesprek tussen die twee zielen:
Zo, dus jij denkt dat je hemel en hel kan onderscheiden?
Blauwe luchten [hemels] en pijn?
Kun je een groen veld onderscheiden van een koude stalen reling?
Een glimlach en een sluier?
Denk je dat je die uit elkaar kan houden?
Hebben ze je zover gekregen om jouw helden voor spoken te ruilen?
Hete as voor bomen?
Warme lucht voor een koel briesje?
Schrale troost voor afwisseling?
Heb je een walk-on [figuranten?] rol in de oorlog geruild voor een hoofdrol in een kooi?
Een lange rij vragen wil het huidige leven onder kritiek stellen. Wat heb je nu eigenlijk bereikt, onder invloed van de Machine en de Bazen? Spoken beheersen je leven. Je hebt een hoofdrol maar leeft in een kooi. “Het is om mezelf aan te moedigen geen hoofdrol in een kooi te accepteren, maar van mezelf te blijven eisen dat ik auditie blijf doen voor de walk-on-rol in de oorlog, want daar wil ik zijn,” zei Water in een documentaire in 2012. Hij vervolgde: “Ik wil in de loopgraven zijn. Ik wil niet op het hoofdkantoor zijn. Ik wil niet ergens in een hotel zitten. Ik wil betrokken zijn.”
Toby Manning ziet scherp dat Waters het ook zo kan bedoelen: “Of, zoals Waters suggereert, het zou een interne dialoog kunnen zijn, de misantroop die de humanist oproept, om in zichzelf te zoeken naar het nadrukkelijke deel, om de wens te bestrijden om andere mensen van de weg te drijven’.” (207) Goed mogelijk. Je kunt door een gewetensvol en onbeschroomd gesprek met jezelf tot helderheid komen. Maar binnen het geheel van de plaat is het niet alleen een individuele heroriëntatie. “Wat uiteindelijk uit de symbiose van tekst, muziek en uitvoering van het lied naar voren komt, is een pleidooi voor kameraadschap, voor de verbondenheid, die – in de wereld buiten de ironisch toenemende vervreemde medeauteurs – op onironische en ondubbelzinnige wijze zijn doel bereikte.” (207)
Hier is een lied dat velen heeft aangesproken. Zie hieronder voor verschillende prachtige uitvoeringen. Juist mensen in verscheurde omstandigheden kennen dit. En wie niet in zulke omstandigheden leeft, kan het via Pink Floyd ongefilterd binnen laten komen.
Naar aanleiding van: Pink Floyd, ‘Wish you were here’: CD Wish You Were Here. 1975
Toby Manning, The Rough Guide to Pink Floyd: The Story, The Songs, The Sound. London, Penguin, 2006. Aan het einde van dit nummer leidt een wervelende windvlaag ons naar de laatste delen van Shine On You Crazy Diamond.
Twee orthodoxe joden, buiten in Jeruzalem, klik hier.
Amerikaanse militairen, buiten tussen bomen, klik hier.
Pink Floyd, Live8, 2005, klik hier. “This one ’s for Syd.”
De Engelse tekst:
And disciplinary remains mercifully
Yes and um, I’m with you Derek, this star nonsense
Yes, yes
Now which is it?
I am sure of it
So, so you think you can tell
Heaven from hell?
Blue skies from pain?
Can you tell a green field
From a cold steel rail?
A smile from a veil?
Do you think you can tell?
Did they get you to trade
Your heroes for ghosts?
Hot ashes for trees?
Hot air for a cool breeze?
Cold comfort for change?
Did you exchange
A walk-on part in the war
For a leading role in a cage?
How I wish, how I wish you were here
We’re just two lost souls
Swimming in a fish bowl
Year after year
Running over the same old ground
What have we found?
The same old fears
Wish you were here