“Bedivere, neem mijn zwaard en werp het ver in het meer!” De stervende koning Arthur geeft zijn laatste bevel aan een van zijn getrouwen. Op het slagveld, in de strijd met de kwaadaardige Modred, zal de nobele koning sterven. Hij heeft gezien dat zijn idealen van een rechtvaardig en oprechte samenleving zijn gesneuveld. Hij heeft de les geleerd, die de Heer Jezus Christus al eens geformuleerd had: wie in het leven het zwaard opneemt, zal door het zwaard sterven. (Matteüs 26,52) Dus moet het zwaard symbolisch worden weggeworpen: “Niet Excalibur is het symbool, maar het wegwerpen daarvan in het meer…!” (291)
Het zwaard in de steen. Dat was de test in Brittannië van de vijfde, zesde (?) eeuw. Geen enkele man, verlangend naar de eer en de macht van het koningschap, lukte het. Toen was daar ineens Arthur. Een jongen die, onbekend met zijn koninklijke afkomst, opgevoed werd bij een eenvoudig boerengezin, bij Hector en Iloide. Maar de kluizenaar Merlijn heeft hem in zijn jeugd alle wijsheid van het leven bijgebracht. Zo werd het een jongen met idealen en onderweg in zijn leerschool had hij ook het trucje geleerd waarmee het zwaard uit de steen kon komen: even indrukken en dan schoot de klem los. (59) Eenmaal koning kreeg hij een bijzonder zwaard: Excalibur: “De naam van het zwaard is Excalibur, Sire. Neem het en voer het voor uw ideaal…!” (83) Zo hanteert de koning het edelmetaal om recht en gerechtigheid te bewaren of te bewerken. (95, 241, 286/7) Maar aan het slot is de illusie doorgeprikt. Het zwaard kan de ware vrede niet brengen.
De christelijke boodschap wordt tot haar hoogtepunt gebracht als de stervende Arthur zijn Graal vindt: “Er was geen oordeel meer; er kwam een antwoord op alle vragen. Een nieuwe aarde reikte tot de hemel en zij vloeiden samen tot één….” (293). Het was deze ervaring die ook Parcival een en andermaal meemaakte. (223, 230 en 246) De onnozele hals die God wil zoeken en toch ook ridder wil zijn zwerft rond om de Graal te vinden. Merlijn had Arthur over de Graal verteld in zijn jeugd. (158) Lag in de heilige Graal niet de sleutel verborgen, die het mysterie van het leven kon ontsluiten? Parcival zoekt en vindt eerst de liefde, de aardse liefde voor een vrouw. Maar hij zoekt verder (203, 205, 217, 223, 227, 243) en ondergaat een eenheidservaring die zijn weerga niet kent. “Ik heb de hemel boven mij zien opgegaan; ervaren hoe goed en kwaad vervloeiden tot één. Er was licht, … en er bestonden geen vragen meer.” (230) Het vormt je tot een man van eenvoud (241 en 244) en trouw. Die trouw moet blijken als je heer aangevallen wordt. Als koning Arthur met de loyale Ronde Tafeledelen de slechte Sir Modred bestrijdt, dan vindt de koning deze zelfde eenheidservaring in de dood.
Het is de gelaagde samenleving van de vroege Middeleeuwen die wij voorgeschoteld krijgen in de vertelling rond Koning Arthur en de ridders van de Ronde Tafel. Maar het zijn de algemeen menselijke emoties en intriges die uitgespeeld worden. Het gaat over eer die verbonden aan de vaste rollen van man en vrouw, koning en onderdaan. Er is de christelijke clerus, en de eenzaat kluizenaar die niet alleen alles voorziet maar ook als Kronist fungeert. Guy, de nar, doet zijn werk en het avontuur brengt de gestaalde mannen in beweging. Draken worden verslagen, maar de hoofse liefde is uiteindelijk niet tegen jaloezie en roddel bestand. Guinivere wordt de echtgenote van de koning. Maar Sir Lanceloet is op haar verliefd geraakt. Hij probeert het zo goed mogelijk te hanteren. Maar als het huwelijk van Arthur en Guinivere niet gelukkig blijkt, dan is dat de voedingsbodem om het onkruid van de afgunst en het wantrouwen te zaaien. Dat doet Modred en het lukt hem bijna.
“Met de dood van koning Arthur viel het rijk van Brittannië terug in duisternis,” schrijft Merlijn aan het slot van het boek. (294) Toch eindigt hij niet zonder hoop. De mensen zullen eens, “zonder hun werkelijkheid te ontvluchten, kunnen reiken naar de hemel.” (295) De kunst, verbeelding van de avontuurlijke verhalen van vroeger is die hand naar het hoge. De mistreels zijn gaan zingen over deze koning en zo is het tot het erfgoed van de westerse mensheid geworden. Het werd vervormd en hertaald en dat steeds om mensen in een nieuwe tijd te vertellen over de lotgevallen van de idealen van destijds.
Heeft hij echt geleefd?
Ach, doet het er toe?
Er kwam een dag dat de rasverteller Jaap ter Haar (1922 – 1998) zijn boek over de koning publiceerde. Het werd een fraai jongensboek dat in de jaren zeventig van de vorige eeuw gelezen werd door een Hollandse jongen met veel verbeelding. Hij genoot van het verhaal en de illustraties. Eenmaal ouder dan zestig geworden las hij het opnieuw, geboeid als destijds en hij snapte beter dan toen hoe waar de strekking was. Gooi het zwaard weg, zoek de Graal bij God en laat de liefde leven. Het boek gaat terug in de kast en – bij leven en welzijn – zal hij het opnieuw lezen.
Naar aanleiding van: Jaap ter Haar, Koning Arthur.2 Bussum: Fibula – Van Dishoeck, 1973. Omslag door Peter Koch, illustraties door Hans G. Kresse.
Juist dit jaar kwam het Live by the Sword in de aandacht door het nummer op het nieuwe album van de Rolling Stones: Hackney Diamonds.
If you live by the sword, gonna die by the sword
If you live by the gun, you’re gonna die by the gun
If you live for the knife, well, you’re gonna get stabbed
Run into the law, well, you’re gonna get nabbed
If you live for revenge, gonna feel the backlash
If you live to be cruel, gonna bite you in the ass
I’m gonna treat you right
I’m gonna treat you good
If you wanna get rich, better sit on the board
If you wanna be poor, better pay the landlord
If you’re deep in the crime, well, you’re deep in the slime
If you’re livin’ a lie, look me straight in the eye
If you’re locked in the jail, well, you better get free
If you’re lookin’ for love, don’t go running to me
I’m gonna treat you right
I’m gonna treat you good
It’s too late to say you’re sorry, sorry, sorry
And soon it will be gone, gone, gone, gone, gone
If you live like a whore, better be hardcore
If you live by the clock, well, you’re in for a shock
If you’re living for food, better lick up your plate
If you wanna be in fashion, well, you’ll be out of date
I’m gonna treat you right
I’m gonna treat you good
I’m gonna treat you right
I’m gonna treat you good
Oh, if you live by the sword
Oh yeah
Get shot up, you better call 911
And then you better hang out until the ambulance comes
If you live by the sword
Gonna die by the sword, oh yeah
If you die by the sword
If you live by the gun
If you live by the gun
If you live by the gun, gonna die by the gun
Oh yeah
Oh yeah-yeah-yeah-yeah
Oh yeah-yeah-yeah-yeah