Ik nam het me nog zo voor: ik ga niet huilen. Niet weer. Vorig jaar zagen M en ik de film Mass op een zaterdagmiddag in Gigant, het filmhuis in Apeldoorn. We waren zo’n beetje de enige in de zaal en we huilden. Nog net geen tranen met tuiten maar de zakdoek moest er wel aan te pas komen. Wat een meesterlijke film over vergeving en de waarde van een kapot mensenleven. We waren er onderstboven van. Wat een gedachten nam je mee. Toen ik dit voorjaar de dvd van de film kocht nam ik me uiteraard voor ‘m opnieuw te bekijken. En dat deed ik dit weekend. En weer moest ik huilen.
Het is zo hartverscheurend menselijk. Er is een shooting geweest op een Amerikaanse middelbare school. Een leerling schiet verschillende mede-scholieren dood. Daarna beneemt hij met een laatste schot zichzelf het leven. Zes jaar later (!) komen de ouders van de schutter en van een van de doodgeschoten kinderen bij elkaar. Een gesprek tussen Jay en Gail, de ouders van de doodgeschoten Evan, en Richard en Linda, de ouders van Hayden. Kendra is de social worker die het gesprek heeft voorbereid. De locatie is een zaaltje in een Episcopaalse Kerk. Het gesprek is de hoofdmoot en nergens, nee nergens dwaal je af. Wat een goede dialogen, zo uit het leven gegrepen. De dynamiek van inhoud en relatie, van boodschap en emotie is zo goed. Meesterlijk spel over leven en dood en de waarde ervan.
Want als die vraag aan de orde komt (is het kapotgeschoten leven wat waard?) ga je naar het puntje van je stoel. Na de eerste, wat onhandige heen-en-weertjes, proberen zij op het spoor te komen van verhalen. Wie was Hayden dat hiertoe kwam? Dat loopt al snel naar de vraag of Richard en Linda goede ouders zijn geweest? Woorden kiezen is dan een hele kunst en de emotie piekt als het gaat over de vraag of Richard als vader van Hayden kan zeggen dat hij weet wat er met de slachtoffers gebeurd is. (1.09)
Tussendoor merk je hoe ingewikkeld het direct werd toen de politie erbij kwam. Richard en Linda konden eerst niet eens bij elkaar komen. Advocaten gaven even later aanwijzingen over wat te zeggen of wat niet. Voor Jay en Gail heel onhandelbaar. Nu ze na zes jaar elkaar echt spreken zijn er wel brieven gewisseld (tussen Gail en Linda) maar geen levende emoties getoond. Jay wordt boos. Hij wil de rustige Richard echt berouw zien tonen. Hij wil – nog een stap verder – dat zij lijden. “Jullie verdienen geen privacy.” (48)
Elk van de vier doet zijn of haar best om het gesprek niet te laten ontsporen. Het kost bakken energie, en iedereen huilt of vecht een keer tegen de tranen. We zijn ruim een uur onderweg als Gail begint over de taak van hen als ouders en dan duurt het nog ruim een kwartier voordat de vraag komt: had het leven van Evan waarde? Of is zijn dood voor niets geweest? Jay en Gail hebben in die zes jaar ook de media gezocht (‘activisme’ aldus Richard) want er moet wat veranderen in de samenleving. Dan komt een van de mooiste moves van de film: Linda vraagt of Gail een verhaal over Evan kan vertellen. Jay komt bij Gail zitten en houdt haar hand vast. Een prachtig verhaal over Evan als 12-jarige: hij komt ontzettend smerig thuis terwijl dat niet de bedoeling was. Zo grappig, zo goed verteld. Dan zegt Linda: dat is wat leven betekent. Hij hoeft de wereld niet te veranderen. Je naam is genoeg, je verhaal is genoeg.
Als Linda ook aan Jay een verhaal vraagt, zegt Gail ineens: “Ik ben er klaar voor.” De eerste shot van de film was van Jay en Gail, nog in de auto, waarin ze zucht dat zij niet weet of het gaat lukken. Nu zij het gesprek en het verhaal hebben gehad, nu is zij klaar voor de vergeving. Zij vergeeft Richard en Linda. Zij vergeeft Hayden: hij was verdwaald.
Zij nemen een moment stilte. Dan is de ruimte om afscheid te nemen.
Toch is de film nog niet klaar. Want we zitten in een kerkgebouw. Judy, de beheerder, en Anthony, de jonge hulp, hadden de voorbereidingen getroffen (tafel neergezet, snacks etc). De oefening van pianoleraar- en leerling wordt afgebroken. Maar er komt nog wel een koor oefenen. Tegen het einde komt het zanggeluid bij de vier deelnemers binnen. Intussen hebben we oog gekregen voor de taal van de afwas, de plaats van het kruis in de zaal, het glaswerk, voor het opgehouden zijn in het verkeer of het vies worden van Evan. Jay schiet uit zijn slof bij het kruisbeeld in de zaal en zegt ’sorry Jesus’, we zien afstand en nabijheid uitgebeeld, bloemen komen en moeten mee. En dat alles in een kerkgebouw. “It’s healing here’, zegt Judy en je gelooft haar. En dan komt Linda nog even terug. Ze had met Richard het pand al verlaten. Ze komt terug. Zij wil ook nog een verhaal vertellen, over Hayden. Hartverscheurend hoe zij ruzie maakte met die jongen en zij had gewild dat de Hayden haar geslagen had. “Dan had ik geweten wie hij was.” Wat een diepe christelijke tekst. Dat is wat een moeder wil. Dat is wat je als kind ervaren wil, dat je moeder je kent. Dat is wat God wil. En waar de kerk voor is en mensen voor bij elkaar roept. Dat is een dienst van de kerk, een mis, een mass. De titel van de film is zo sprekend.
Nadat Linda het pand verlaten heeft, staan Jay en Gail nog bij de keuken en horen zij boven het koor inzetten. Blest be the tie that binds our hearts in Christian love; the fellowship of kindred minds is like to that above. Jay breekt, Gail sluit bij hem aan en pakt zijn hand. En terwijl we luisteren en zien de laatste shot, weer buiten. Een oranje lintje aan prikkeldraad. Ook zo komt het begin van de film weer terug. Verzin maar wat het betekent. Alles is goed.
Naar aanleiding van: Mass. Geschreven en geregisseerd door Fran Kranz.
Reed Birney (Richard), Ann Dowd (Linda), Jason Isaacs (Jay), Martha Plimpton (Gail), (1h51).
Kiik hier voor het dossier over de film in de Internationale Filmdatabase. Het meesterstuk werd gefilmd in veertien dagen waarvan vier voor de buiten opnamen. De Emmanuel Episcopal Church in Hailey, Idaho is de locatie waar de film is opgenomen.
Blest Be the Tie That Binds
Geschreven door John Fawcett and Hans Georg Negeli
Uitgevoerd door het Dallas Christian Adult Concert Choir
1 Blest be the tie that binds
our hearts in Christian love;
the fellowship of kindred minds
is like to that above.
2 Before our Father’s throne
we pour our ardent prayers;
our fears, our hopes, our aims are one,
our comforts and our cares.
3 We share our mutual woes,
our mutual burdens bear,
and often for each other flows
the sympathizing tear.
4 When we are called to part,
it gives us inward pain;
but we shall still be joined in heart,
and hope to meet again.
5 This glorious hope revives
our courage by the way;
while each in expectation lives
and waits to see the day.
6 From sorrow, toil, and pain,
and sin, we shall be free;
and perfect love and friendship reign
through all eternity.
John Fawcett (geb. Lidget Green, Yorkshire, Engeland, 1740; overleden Hebden Bridge, Yorkshire, 1817) was op twaalfjarige leeftijd wees en ging in de leer bij een kleermaker en was grotendeels autodidact. Hij werd op zestienjarige leeftijd bekeerd door de prediking van George Whitefield en begon kort daarna met prediken. In 1765 werd Fawcett naar een kleine, arme baptistengemeente in Wainsgate, Yorkshire, geroepen. Zeven jaar later kreeg hij een telefoontje van de grote en invloedrijke Carter’s Lane Church in Londen, Engeland. Fawcett nam de oproep aan en hield zijn afscheidspreek.
Info van de site hymnary.
Klik hier voor een mooie uitvoering. En de vertaling:
1 Gezegend zij de band die onze harten bindt in christelijke liefde;
de gemeenschap van gelijkgestemde geesten is zoals hierboven.
2 Voor de troon van onze Vader storten we onze vurige gebeden uit;
onze angsten, onze hoop, onze doelen zijn één, ons comfort en onze zorgen.
3 We delen onze wederzijdse ellende, onze wederzijdse lasten dragen we,
en vaak stroomt voor elkaar de medelevende traan.
4 Als we worden geroepen om te scheiden, bezorgt het ons innerlijke pijn;
maar we zullen nog steeds verenigd zijn in het hart, met de hoop elkaar nog eens te ontmoeten.
5 Deze heerlijke hoop geeft onze moed levens trouwens;
terwijl ieder in verwachting leeft en de dag afwacht.
6 Van verdriet, zwoegen en pijn, en zonde zullen we vrij zijn;
en volmaakte liefde en vriendschap zal heersen de hele eeuwigheid door.