Ogen en woorden

In het huis van de kindse mensen

het scheepje zit in de fles
de fles staat op de plank
de kast staat bij het raam
het huis is op slot

toe maar toe maar zegt
de zuster doe maar
kijk maar tevoorschijn

de sleutel ligt op de klok
de staande klok in de hal
wiewie roept het vogeltje
op het hele uur klopklop
op het half tegen de deur
in de hal achter de… allez

rimpels en ragfijne roosjes
groeien rondom de effen ogen
in het vlak van het gezicht
dat iets stijfs heeft iets
elders dat van alles niet
uitdrukt en weinig wel … allez

(nou weet ik toch even niet
hoe je ja schrijft in het frans
wie is hier nou haar verstand
vergeten) … allez help me even

gevel zegt zuster rosalie tegen
mijn moedertje dat ook rosalie heet
maak nog maar een mooie tekening

K.Michel, Speling zoeken, 200

Tijdens mijn vakanties ga er ik voor zitten. Ik neem een stoel mee, rijd naar een dorpje in de buurt van de Franse camping en zoek een plek in de schaduw. Met potlood schets ik in mijn schrift de contouren van de kerk. Het gaat direct om de verhoudingen. Zwarte lijnen van de pennetjes zijn niet weg te gummen. Dus eerst goed kijken. Dan valt op dat de galmpoorten in de toren niet gelijk zijn. Wat zit er achter de boom rechts? Hoe teken je het perspectief overtuigend? Lastig.
Kijk de kerk tevoorschijn, dat is de charme van twee uurtjes tekenen op het kerkplein in Lezinne.

Intussen helpt Rosalie in het gedicht van K. Michel de dementerende oude vrouw. “Maak nog maar een mooie tekening.” Tekenen begint met goed kijken. Kijken doe je met ogen en woorden tegelijk. Wat zie je… “Het scheepje zit in de fles.” en “De fles staat op de plank.” Handig toch, als je alle woorden ter beschikking hebt. Zo kan moeder Rosalie aan zuster Rosalie iets duidelijk maken en leef je samen in één werkelijkheid.

Maar dan: “…in de hal achter de …” Ja, hoe heet dat ook al weer? Achter de… Denken doe je door de spieren van je voorhoofd aan te spannen. ‘Rimpels en ragfijne roosjes’, mooi gezegd! Wat is poëzie toch goed in staat het al te menselijke uit te drukken: “…het gezicht dat iets stijfs heeft, iets elders dat van alles niet uitdrukt…”

Help me even… “U bedoelt: achter de gevel, mam.” Zo helpen kinderen en verzorgers van de dementerende moeders (en vaders) om een mooie tekening te maken, met ogen en woorden.

Van tekenen komt buiten mijn vakanties om maar weinig. Misschien als ik met pensioen ben. Goed kijken kan intussen wel. Bijvoorbeeld naar mijn schoonmoeder. Zij is in de war geraakt. Ik zal haar met woorden tevoorschijn kijken.

---

Naar aanleiding van: K. Michel, Speling zoeken: Alle gedichten tot nu.² Amsterdam: Olympus, 2016

• 

•