Het scenario van Caatinga reken ik niet tot het beste dat Hermann bedacht heeft. Het is een bekend verhaal, van wraak met een open einde. Zoals dat gaat, de ene vergelding roept de andere op. Werkelijke vrede begint met verzoening en dat is niet waarmee deze one-shot van Hermann eindigt: “Diamantino en het restant van de bende trokken de Caatinga binnen en keerden nooit naar de streek terug.”
Hermann deed het idee voor het Braziliaanse avontuur op tijdens een reis door Zuid-Amerika. Hij kwam met zijn vrouw in Rio. Zij kocht een foto als herinnering aan een film die zij jaren eerder hadden gezien: “De Braziliaanse film ‘O Cangaceiro’, die in 1955 in Brussel te zien was, had een groot succes en maakte door zijn gewelddadige karakter (tenminste, voor die tijd) een diep indruk op me. Ik werd ook geboeid door het onderwerp van de film die vertelde over een tragisch-romantische episode uit het leven van een cangaceiro, hoewel ik niet wist wat die naam betekende en er niemand was die het me uit kon leggen. Verder waren er nog de adembenemende landschappen en de exotische hoeden met hun brede, opgeslagen en rijkelijk versierde rand. Kortom, een film die zich onderscheidde van het gemiddelde aanbod.” (49) Voor Hermann was de foto ‘de vonk’ om er wat mee te gaan doen. Een vriend in Rio hielp hem. Emilio Braz is schrijver van jeugdboeken en bovendien stripliefhebber. Hij deed de ‘research’ en Hermann leerde er zelfs Portugees voor lezen. “… hoe meer ik me in het onderwerp verdiepte, des te meer boeide het me en werd ik tegelijkertijd geschokt door de wreedheid ervan.” (49)
Het verhaal speelt in het noordoosten van Brazilië in de jaren dertig van de vorige eeuw. De zoon van een kleine fokker, Diamantino Da Rocha, vindt het lichaam van zijn vader, vermoord in opdracht van een rijke naburige landeigenaar. Geholpen door zijn broer Mané besluit Diamantino vervolgens zijn vader te wreken. Maar de reactie is wreed. Tijdens hun vlucht worden de twee jonge boeren opgenomen door een van de talrijke bendes van cancageiros, bandieten die door het halfwoestijngebied van Sertao zwerven. Hermann sluit de laatste tekening af met een historische notitie: “In 1940 stierf ‘O Corsico’, de laaste cangaceiro, luitenant van de legendarische bendeleider Virgulino Ferreire da Silva ‘O Lampião’.” (48) In het aansluitende nawoord verantwoordt hij zich verder over de achtergronden van deze onbekende wereld en zijn fascinatie die tot het stripalbum heeft geleid. Daarbij speelt de wreedheid een rol en voor wie Hermann kent is dat niet heel opmerkelijk. Maar het meest opvallende van dit nummer is de manier waarop de tekenaar het verzengende klimaat op ons overbrengt. Zijn kracht is dat hij de verbeelding helemaal voor zich kan laten spreken, zonder tekstballonnen. De eerste pagina is daar van een voorbeeld (en zie verder 5, 8, 19, 23):
De witte aarde, de droge vegetatie, de enkele kleurrijke vogel en overige levensgevaarlijke dieren, en dan… de vijfde tekening met een gebleekt skelet. De toon is gezet, zo zit de wrede werkelijkheid in dat deel van Brazilië eruit. De inkleuring is formidabel met het wit, blauw en roodbruin in de hoofdrol. (27, 30v) Niet alleen de mens is wreed, ook het landschap is genadeloos voor de mens en het lukt Hermann heel goed om dat aan de lezer over te brengen. Yves H. reageerde op een forumpost over Caatinga zo: “…toen ik het “galerij” -gedeelte van de one-shots creëerde, liet de rijkdom van dit album me voor een wreed dilemma staan: kies twee fragmenten uit het album terwijl het een grafisch juweeltje is.”
Naar aanleiding van: Hermann, Caatinga. Brussel: Lombard, 1997 (serie Getekend). Aansluitend op het verhaal vind je in het album een bijlage van 8 pagina’s met toelichting en extra tekeningen. Let in dit album even op bij de laatste plaat op bladzijde 45. Zé Antunès, de moordenaar van de vader van Diamantino en Mané, ligt dood op de grond. Heeft hij soms twee rechterhanden?
De film ‘O Cangaceiro’ is te vinden via YouTube, klik hier.
“Diamantino sprak me als personage aan, maar ik voorzag geen vervolg op het album waarin hij voorkwam. Ik heb alles gezegd wat er te zeggen viel over de Cangacieros. Mocht ik het verhaal willen voortzetten, dan zou ik me meer focussen op de problematiek van het geweld bij de religieuze fanatici. Ik sluit niet uit dat ik, wat dat betreft, het Braziliaanse thema niet opnieuw aansnijd, maar ik ben absoluut niet zeker of ik het wel zal doen. Dat hangt af van het toeval. Misschien krijg ik bijvoorbeeld een boek dat ik in handen krijg dat tot mijn verbeelding spreekt op het vlak van religieus fanatisme.” (Helden en Koeien)